LA CORUÑA DE TODA LA VIDA (5ª PARTE)

(Ven do capítulo IV)

A paz entre Galiza e Castela non ha durar moito. Entre 1287 e 1291, o recentemente nomeado Adiantado Maior, e o aspirante ó trono do Reino de Galiza, voltan sublevarse contra Sancho IV. Segundo conta Emilio González, "moi graves debían ser as causas da revolta de Don Juan, a xulgar polas graves medidas que tomou o rei", quen finxe perdoar ós sublevados logrando atraélos a Alfaro sen a protección das súas tropas. Don Xoán queda preso, e o seu alíado Don Lope é executado. Galiza, capitaneada polo seu Adiantado Maior Xoán Afonso de Albuquerque, sublévase contra o Rei Sancho IV. "A ambición galega tiña estesas raizames, pois as ambicións do Infante de crear en Galicia un reino arredado de Castela coincidía coas aspiracións de moitos señores galegos".

Un dos magnates da rebelión é o bispo de Lugo, Fernán Pérez, que é executado, mentras que Xoán Afonso de Albuquerque é preso i está a piques de ser decapitado. Finalmente, a rebeldía do Adiantado Maior galego é perdoada -probablemente, por non provocar ó seu fiel aliado o rei portugués-, máis Sancho IV solicita entón que Portugal non interfira nas querellas do seu reino.

O Rei Dinís e o Rei Sancho reúnense con tal motivo no ano 1291 en Ciudad Rodrigo, e como garantía de paz entre ambos reinos exemplifican a súa alianza có asinamento do contrato de casamento estratéxico da filla do primeiro, Doña Constança, có príncipe herdeiro da Coroa de Castela, Fernando, quen contaba 7 aniños de idade.


CIUDAD RODRIGO:




En 1292, Sancho IV nomea no cargo de Adiantado Maior de Galiza a Paio Gómez Chariño, "pacificador del Reino de Galicia, famoso almirante e insigne poeta en lengua gallega" según conta a historiografía españolista. Máis o certo é que o almirante pontevedrés, fiel aliado no seu tempo de Afonso X o Sabio -quen lle nomeara Almirante Maior en 1284, nos anos da guerra civil de Sancho-, é o mesmo Paio Gómez Chariño que, á morte do Rei Sancho en 1295, ponse do lado dos nobles galegos que, en 1296, conseguerán que o Infante Xoán sexa declarado Rei Xoán de Galiza, acadando a reinstauración do reino galego.

Tras o nomeamento de Paio Gómez como Adiantado Maior, en 1293 prodúcese o enfriamento definitivo "nas relações luso-castelhanas, com a protecção de D. Dinís a D. João Nunes de Lara e a anulação do contrato de casamento do herdeiro do trono, pelo rei de Castela, em benefício da filha de Filipe, o Belo".

Dous anos despois, en 1295, morre prematuramente o rei castelán Sancho IV, obrigando a súa curmá i esposa, María de Molina, a asumir a primeira das súas dúas rexencias, desta vez durante 7 anos ata a maioría de idade de Fernando IV. Será durante este periodo cando Galiza recupere oficialmente o título de Reino polo que levaba loitando dente 1284.

Morto Sancho, o Infante Xoán -quen xa nos últimos dous anos de vida de Sancho IV reiniciara por terceira vez a súa tentativa de acadar o trono do Reino de Galiza có apoio do deposto Adiantado Maior Xoán Afonso de Albuquerque, atacando Badaxoz e outras vilas extremeñas- declárase lexítimo herdeiro das Coroas de Castela, León e Galiza (lembremos que Sancho fixera o mesmo á morte do seu irmán maior), argumentando que Fernando IV estaba "deslexitimizado pola ilegalidade do matrimonio do seu pai, Sancho IV, pois María de Molina, a súa muller, éralle tamén prima". Don Xoán "entrevistouse en A Guarda (Portugal) có Rei Dinís para que éste recoñecera os seus dereitos... 'e el Rey de Portugal ovó su consejo, e respondiole que fallaba por su corte que el derecho... suyo era... e luego envió sus cartas a cada concejo del reino de León... e que les aconsejaba tomasen por Rey al Infante Don Juan" (Crónica del Rey Fernando IV).

Sé, Guarda, Portugal. Fonte: http://www.panoramio.com/photo/5777617

------------------
Un inciso moi breve. De todo o que estamos a contar, para a historiografía nacionalista española non existíu nada e conta só o que lle interesa. Fixádevos senón na wikipedia en español o que se conta do Infante Don Juan, irmán de Sancho e futuro Rei de Galiza. "Al morir Alfonso X y ser proclamado rey el infante rebelde, con el nombre de Sancho IV, Juan le reconoció como tal". 13 anos de liortas "fraternas" resumidas nunha frase "fraternal". E sobre o futuro nomeamento de Don Xoán como Rei de Galiza, en 1296, a seguinte liña "encriptada": "Al quedar libre el infante Juan... se unió a otros descontentos, para luchar contra la reina regente... La vida del infante Juan estuvo marcada desde entonces hasta su muerte... por las conspiraciones contra la corte de su cuñada María de Molina, bien para hacer valer los derechos de otros miembros de la familia real al trono, o bien defendiendo los de su esposa al Señorío de Vizcaya". Chim-púm.

----------------------

A Castela dirixida agora pola Raíña rexente María de Molina atópase nunha grave encrucillada: o aspirante ó trono Don Xoán conta co apoio do Rei de Portugal e tamén có apoio militar do Rei mouro de Granada, mentras a situación interna da Coroa, con abertos enfrontamentos entre as clases nobres e os representantes das vilas, deixa a Castela ó borde da guerra civil. María de Molina suprime entón as Cortes, nomea rexente ó irmán de Afonso X o Sabio, o infante Don Enrique (tío do aspirante ó trono galego Don Xoán), e negocia có rei portugués: en 1295, prodúcese o "compromisso de Maria de Molina e do tutor do herdeiro de Castela á entrega de Moura, Serpa, Aroche e Aracena a Portugal, em troca da neutralidade de D. Dinís em relação ao conflito criado com a sucessão de Sancho IV".

Os pactos, nesta época medieval caracterizada polas loitas fraticidas e traizóns, duran ben pouco.

É entón cando se producirá un dos feitos máis nomeados da historia medieval galega. O rexente Don Enrique acode a Ciudad Rodrigo, cuartel xeneral do Infante Don Xoán, a entrevistarse có seu sobriño. Don Enrique pídelle que renuncie á Coroa de Castela a cambio de prazas e fortalezas nas que exercer o seu señorío. En presencia de Don Xoán e Don Enrique, o Adiantado Maior de Galiza, Paio Gómez Chariño, principal valedor da causa do aspirante ó trono, é asasinado a mans dun parente, Rui Pérez Tenorio, do séquito do rexente Don Enrique.

"Estando un día fablando el infante Don Enrique y el infante Don Juan en la dehesa de Ciudad Rodrigo, estando Gómez Chariño apartado, llego a él un caballero que decía Ruy Pérez Tenorio, e diole con un cuchillo en el medio del corazón, e cayó luego de su caballo en que estaba muerto a tierra, e luego fuyó ese caballero para Portugal; e cuando lo supo el infante Don Juan... fuese en pos de este Ruy Pérez e alcanzole e matole".

(Crónica del Rey Don Fernando IV, Cap. I)

sartego de Paio Gómez no convento de San Francisco, Pontevedra.
Fonte: http://gl.wikipedia.org/wiki/Pai_Gómez_Chariño

A morte de Paio Gómez Chariño foi un asasinato político que quebrou as alianzas de Don Xoán, pois lle debía ó Adiantado Maior de Galiza a lealdade de Salamanca e Zamora, principais cidades do Reino de León. Don Xoán abandona pois, a súa rebeldía, e "acataba a autoridade do seu sobriño Don Fernando, o rei-neno, como Rei de Castela".


Máis cando todo parece resolto ós intereses de Castela, a historia da un novo xiro de 180 graos no ano 1296. Hai 5 anos que o Rei Dinís e o finado Sancho IV acordaran o casamento de Fernando IV de Castela coa princesa portuguesa Constança, e o compromiso dista moito de ser respectado. O Rei Don Denís e o Infante Don Xoán, por unha banda, e o Rei Afonso IV de Aragón e os Infantes de la Cerda, por outra, concertan unhas capitulacións repartindose varios reinos dos que integran a Coroa de Castela.

"Entraban naquel acordo os reis de Franza, Portugal, Aragón e Granada. O primeiro acto dos coaligados foi coroar ao infante Don Xoán, Rei de Galiza, León e Sevilla".

"Grandeza e decadencia do Reino de Galicia", Emilio González López.

Corría o ano 1296. Tras 66 anos, reinstaurábase o Reino de Galiza.