LA CORUÑA DE TODA LA VIDA (3ª PARTE)

No capítulo II viamos cómo foi que Galiza perdeu a súa independencia por primeira vez en séculos. Neste terceiro capítulo, veremos que a parte galegofalante do sur do Miño correría unha sorte moi distinta.

Pero para explicar por qué Galiza e Portugal non son hoxe unha mesma nazón... teremos que explicar primeiro como é que a Reconquista da Iberia por parte dos pobos cristiáns deu lugar a dous países distintos na franxa galegogalante. Isto é, como é que existe Portugal.


Tres son os episodios que definen o nacemento e consolidación da identidade portuguesa:

1.- O Condado Portucalense e a súa transformación en Reino de Portugal no ano 1139 tra-la victoria na batalla de Ourique, no Alentejo, na que Afonso Henriques derrota ao exército moro e se declara primeiro rei do Reino de Portugal, Afonso I.

2.- Porén, non podería falarse dunha toma de conciencia da nacionalidade portuguesa ata o Rei D. Dinís, o equivalente -e coetáneo- ao Rei Afonso X O Sabio en Castela. Denís ou Dinís, fillo de Afonso III de Portugal, é unha das figuras máis notables da historia portuguesa: chegados ao Algarve e rematado así o espazo de reconquista posible para Portugal, madurou a conciencia nacional do país, fundou a Universidade de Coimbra e fixo da lingua galego-portuguesa sinal de identidade nacional. Non por nada presúmese que foi o primeiro rei portugués non analfabeto.

3.- A dinastía Afonsina verase extinguida na persoa de Fernando I, Rei de Galiza e Portugal, na segunda metade do século XIV. A guerra de sucesión en Portugal e os continuos intentos de independizarse da Coroa de Castela por parte do Reino de Galiza enfrontará a Castela fronte a Portugal, Galiza e Inglaterra. A batalla decisiva, que consolida a Portugal como Reino independente na Península Ibérica, data do ano 1385 na célebre batalla da Aljubarrota.





O destacable é que os tres episodios son claves non só na historia de Portugal, senón tamén na de Galiza:

1. A transformación de Portugal en reino deixa ó Reino de Galiza encaixonado entre os Reinos de Castela e Portugal, sen máis posibilidade de expansión que a franxa de Extremadura a través do Reino de León. É moi probable que a perda de influencia a partir de entón do reino máis poderoso na península na Alta Idade Media se deba precisamente a este feito. Cando a unión de Castela e León deixa ó Reino de Galiza fora de xogo, a nobleza galaica tentará de reorientar o seu espazo político cara a Portugal en multitude de ocasións ao longo de 2 séculos.

3. Os acontecementos da segunda metade do século XIV son para min sen dúbida os máis apaixonantes de toda esta época. Por desgraza, son tamén os que determinarán a sorte que correrá Galiza a partir do século XV en diante. Mentras para Portugal significan a súa consolidación como reino peninsular nunha nova liñaxe (a dinastía Avis, de sangue galega), para Galiza significan a extinción do poder desa mesma liñaxe -os De Castro, herdeiros do Rei García de Galicia- e a súa definitiva integración en Castela como reino "rebelde".

Escudo da familia Castro.
Fonte: http://gl.wikipedia.org/wiki/Familia_Castro

2.- Deixamos para o final o punto 2 porque é o que enlazará co noso seguinte capítulo. Xa que é precisamente o Rei Dinís, figura esencial na consolidación da identidade nacional portuguesa, quen respalda a finais do século XIII a tentativa da nobleza galega de reinstaurar o Reino de Galiza. Algo que se acadaría en 1296.


Verémolo no capítulo IV.