LA CORUÑA DE TODA LA VIDA (2ª PARTE)

Principiamos o estudo da Historia común de Galiza e Portugal que propuxemos no capítulo I, entre os anos 1230 ata finais do século XV.

O ano 1230 ten especial relevancia na historia do noso país, xa que é a primeira vez en máis de 1.000 anos -coa excepción do incidente que deu orixe ao Condado de Portugal- que Galiza non constitúe un territorio independente do resto da Península:

Galiza séculos I a XIII. Elaboración propia.
Fonte: http://gl.wikipedia.org/wiki/Reino_da_Galiza

A evolución dos distintos reinos penínsulares atendía a razóns moi distintas das que definirían un "Estado Nacional" tal e como os entendemos hoxendía. De feito, non podemos falar de estados propiamente ditos, xa que se trata máis ben de 'liortas' entre señores feudais que se reparten os seus territorios como quen bate cos veciños polos lindes dunhas leiras.

Pero na "base emocional" que sustentou o nacemento das nacións europeas, con ou sen Estado, a partir da fin da Idade Media, están presentes todos estes elementos:
- unha lingua propia, desenvolvida dende o latin ou influenciado por éste, e da que nalgún momento se toma "conciencia nacional" do seu uso.
- unha historia propia, encarnada a miúdo nunha caste (nobleza, reis) autóctona.

- heroes nacionais e inimigos a bater (El Cid, Ricardo "Corazón de León", etc. na Reconquista contra os moros, as Cruzadas, etc.)

- por último, a miudo as fronteiras entre reinos variaban en base guerras cos veciños, os frecuentes matrimonios de conveniencia entre diferentes familias reais -có obxectivo de acadar no altar o que non se acadaba no campo de batalla-, e as guerras civís de sucesión, cando a sucesión das liñas dinásticas xeraban conflictos de interese.

Rodrigo Díaz de Vivar, El Cid.
Fonte: http://endrina.wordpress.com/category/biografias/

A ninguén se lle escapa hoxe a identificación de El Cid como símbolo de "españolidade", cando nos anos de El Cid (1048-1099) non existía España como tal. Do mesmo xeito, no periodo que vai dende El Cid ós Reis Católicos (1050 a 1500 aprox), na Galiza e Portugal falábase a mesma lingua, foron governados en varias ocasións polos mesmos reis, e viviron os seus mitos nacionais (Pedro e Inés de Castro, a batalla de Aljubarrota, o Reino de Galiza, a revolta dos Irmandiños, etc.) anos antes de que se proclamara a "unidade nacional" baixo o reinado dos Reis Católicos.

O primeiro evento que desleiga a Galiza de Portugal, é a resolución dunha desas liortas dinásticas de sucesión, das que veremos bastantes máis casos nos séculos seguintes e das que falaremos en vindeiros capítulos. Disputa pola sucesión acontecida, neste caso, á morte do Rei Afonso IX.

Afonso IX, Rei de Galiza e León
Fonte: http://www.artehistoria.jcyl.es/historia/personajes/5079.htm

En vida, Afonso IX tenta recuperar a unidade de Galiza e Portugal có matrimonio de conveniencia coa súa curmá Teresa de Portugal, en 1191. Ten dúas fillas, Sancha e Dulce, pero o matrimonio resulta anulado polo Papa de Roma por consanguineidade. Tenta de novo a expansión, neste caso có obxectivo de anexionar Castela, casando en 1197 coa súa sobriña Berenguela de Castela, matrimonio que será novamente anulado pola relación familiar entre ambos. Dese matrimonio nacerá Fernando, futuro Fernando III de Castela.

Disoltos ambos matrimonios, a relación entre o Reino de Galiza e o de Castela é de constante oposición. En 1217, aínda en vida de Afonso IX, o seu fillo Fernando herda o Reino de Castela por cesión da súa nai, Berenguela. Entre 1217 e 1230, o enfrontamento entre Afonso IX e Fernando III é constante.

Así pois, ao seu falecemento Afonso IX dispón que baixo ningún concepto se cheguen a unir os seus reinos de Galiza e León có de Castela, i establece que herdarán ambos reinos as fillas do seu primeiro matrimonio con Teresa de Portugal, Sancha e Dulce.

Dos acontecementos que seguirían podedes atopar máis información nesta páxina web: "Fernando III no respetó el testamento de su padre que dejaba los reinos de Galicia y León a Doña Sancha y Doña Dulce, hijas que tuviera con Doña Teresa de Portugal en su primer matrimonio. Fernando y su madre Berenguela logran en 1230 la renuncia de las herederas al trono a cambio del pago anual de 30.000 maravedíes, con lo cual la tendencia del Reino iba a ser cara a los intereses de Castilla, tomando importancia Toledo en detrimento de Santiago de Compostela como sede arzobispal y de León como ciudad regia".

O importante a nivel histórico da resolución do conflicto é que Galiza pasa a depender da Coroa de Castela. Pero esta integración "tranquila" duraría, como veremos, un único un reinado, o de Afonso X O Sabio. O Rei de Castela que escribíu as Cantigas de Santa María (algunhas delas, cando menos) na lingua de maior prestixio naquel momento, o galego.

A morte de Afonso X traerá consigo unha nova guerra de sucesión, na que Galiza contará co apoio de Portugal para reinstaurar, na figura do Rei Xoán, o Reino de Galiza.

Verémolo nos capítulos III e seguintes.